У
пажарышчах войнаў руйнаваліся гарады і мястэчкі, гінула мноства помнікаў
нацыянальнай культуры, знікалі назаўсёды сляды стагоддзяў. Не абышло
гэта і нашу капыльскую зямлю. Многія будынкі ўжо не існуюць ці з цягам
часу змяніліся. Праектам «Страчаная спадчына» мы паспрабуем
уваскрасіць хаця б невялікую частку страчанай спадчыны, найбольш яркія вехі
мінулага.
У
гэтым годзе спаўняецца 125 гадоў з дня нараджэння нашага земляка, польскага
паэта Леанарда Падгорскага-Аколава. Ён нарадзіўся ў вёсцы Рыме (вёска
Дусаеўшчына) у 1891 годзе, пахаваны ў Польшчы. У наступным 2017 годзе –
60-годдзе з дня яго смерці (1957 г.).
Імя
Леанарда Падгорскага-Аколава ўпершыню было пачута
супрацоўнікамі Капыльскага краязнаўчага музея ў 1988 годзе ад Абрамчыка
Фёдара Канстанцінавіча, які на той час працаваў у музеі навуковым
супрацоўнікам. Я тады збіралася ў Варшаву ў музей Адама Міцкевіча. Там ёсць
найбагацейшы архіў і бібліятэка. Ад’язджала з наказам прывезці матэрыялы пра
Леанарда Падгорскага-Аколава, Зоф’ю Тшашчкоўскую, Эдварда Вайніловіча, польскіх
пісьменнікаў і паэтаў, ураджэнцаў Капыльшчыны, якія эмігрыравалі ў пачатку ХХ
стагоддзя. Менавіта ў гэтым музеі я трымала ў руках зборнік твораў «Беларусь»
(1924 г.) нашага земляка Падгорскага-Аколава.
Пакінуўшы радавое гняздо і
родную вёску Рыме, Леанард Падгорскі-Аколаў асталяваўся ў Варшаве, аднак
адчуваў сябе адзінокім. У апошнія гады свайго жыцця ён працаваў дырэктарам
музея Адама Міцкевіча і быў велізарным прыхільнікам яго творчасці. Гартаючы
зборнік яго вершаў на польскай мове, я знаходзіла да болю знаёмыя словы: Kopyl
і Rymie. Там жа на старонках газеты «Klozy» я ўбачыла малюнкі Напалеона Орды і
на іх нашы сядзібы – у Грозаве, Пясочным… Маёнтка Аколава ў вёсцы Рыме там
не было, хоць хадзіла шмат легенд аб нейкай таямнічай белай паненцы, якую
нібыта бачылі ў ваколіцах Дусаеўшчыны.
У 2015 годзе было вырашана
правесці штогадовы дзіцячы пленэр «Мастакі Капыльшчыны» на тэму «Цені нашых
продкаў» на радзіме Аколава ў вёсцы Дусаеўшчына. На жаль, сядзіба Падгорскага-Аколава
і каталіцкая капліца ў былым маёнтку не захаваліся, і ўдзельнікі пленэру пад
кіраўніцтвам члена Саюза мастакоў Рэспублікі Беларусь Алеся Квяткоўскага не
змаглі зрабіць свае замалёўкі з натуры. Так, радавога гнязда няма, і толькі
фатаграфіі, зробленыя да 1912 года, знаёмяць нас з выглядам унікальнага помніка
драўлянага дойлідства.
Валянціна ШУРАКОВА,
дырэктар
ДУ «Капыльскі раённы краязнаўчы музей»
*
На
сцяжыне паэтычнай творчасці
Імя
Леанарда Падгорскага-Аколава цяпер бадай што забытае на Беларусі, аднак яго
культурная і літаратурная дзейнасць, бясспрэчна, заслугоўваюць нашай увагі.
Ён нарадзіўся ў 1891 годзе ў
маёнтку Рыме Слуцкага павета і паходзіў з той беларускай шляхты, якая ўсё яшчэ
вызнавала ідэалы «краёвага» патрыятызму, высокай духоўнасці, гадавалася на
творах Адама Міцкевіча, шанавала годнасць, захоўвала вернасць даўнім рыцарскім
традыцыям і прагла служыць адраджэнню Айчыны. Любоў да паэзіі выявілася ў ім
яшчэ з дзяцінства, перадалася ад бацькі, які быў яе вялікім аматарам. А далей –
праз творы Адама Міцкевіча, праз непаўторны беларускі краявід – яна выразна
ператварылася ў пакліканне, прывяла на сцяжыну прафесійнай паэтычнай творчасці.
У дваццаць гадоў Леанард Падгорскі-Аколаў дэбютаваў як паэт і неўзабаве выдаў
першы зборнік вершаў «Сонечны смех» (Львоў, 1912). Яго вучоба на факультэце
паланістыкі Львоўскага ўніверсітэта была перапынена першай сусветнай вайной і
мабілізацыяй у расійскую армію. З 1917 г. служыў у польскім войску на чале з
генералам Ю. Доўбур-Мусніцкім. У 1922 г. асталяваўся на сталае жыхарства ў
Варшаве. Уваходзіў у авангардную паэтычную групу «Скамандар» і апрача вершаў у
часопісе з такой жа назвай друкаваў артыкулы па тэорыі вершаскладання.
Падчас дзіцячага пленэру на
радзіме Аколава ў в. Дусаеўшчына, 2015 г.
У наступным, 1924 г.,
Падгорскі-Аколаў выдае ў Вільні ў друкарні Хамінскага яшчэ адзін адметны
зборнік – «Беларусь», прысвечаны настальгічным успамінам па пакінутай
Бацькаўшчыне (Случчына, як вядома, на той час уваходзіла ў склад Савецкай
Беларусі). Менавіта гэтыя дзве невялічкія па памеры кніжачкі, напоўненыя глыбокімі
і праўдзівымі рэлігійнымі перажываннямі і патрыятычнымі пачуццямі, складаюць
самую важкую частку паэтычнай спадчыны Падгорскага-Аколава. У пазнейшы час
аўтар іх стаў даследчыкам творчасці А. Міцкевіча. З 1955 г. Леанард
Падгорскі-Аколаў – дырэктар Літаратурнага музея Адама Міцкевіча ў Варшаве, але
лёс не адвёў яму для гэтай справы многа часу: у 1957 г. Падгорскі-Аколаў памёр.
Фота
Паўла ШЭІНА
«СП»
