Глушак
пра гэта і не думаў…
У гэты
сонечны веснавы дзень надвор’е стаяла амаль што летняе. Быў выхадны. Раздзеты
да пояса, я з задавальненнем выкопваў з прысядзібнага ўчастка пустазелле: пасля
зімы рукі прасілі мускульнай нагрузкі.
Дзень хутка скончыўся, і за
вячэрай уключыў тэлевізійную праграму «Время». Дыктар паведаміў, што на
Чарнобыльскай атамнай электрастанцыі 26 красавіка 1986 года адбыўся выбух…
Папраўдзе кажучы, зусім свежае
ўражанне пра нядаўні безмяцежны дзянёк не давала магчымасці ўспрыняць гэта
здарэнне як цяжкую трагедыю для людзей і прыроды. Ну нейкі тэхнічны збой, ну
недзе вельмі далёка ад нас… Ды і для гэтага ёсць у нашым магутным Савецкім
Саюзе грамадзянская абарона і іншыя адпаведныя проціаварыйныя структуры… Яны
абавязкова і вельмі хутка справяцца…
Рэальнае ўсведамленне сур’ёзнасці
катастрофы пачало прыходзіць па меры паступлення ўсё новай і новай інфармацыі,
заяў першых асоб кіраўніцтва Саюза і рэспублікі, МАГАТЭ (міжнароднай
арганізацыі па атамнай энергетыцы). А пасля звесткі пра «страшную радыяцыю»
сталі паступаць з заходнееўрапейскіх і іншых краін, напрыклад са Швецыі, куды
вецер данёс радыяцыю. Сёй-той з мясцовых жартаўнікоў запусціў нешта
накшталт эпіграмкі: «Перабудова — важны фактар… Узарваўся той рэактар. І цяпер
наш мірны атам уся Еўропа крые матам».
У райкаме партыі з’явіліся
першыя бытавыя дазіметры (прыборы для вымярэння радыяцыйнага фону). Адзін з іх
на непрацяглы час для паказу журналістам «Слава працы» прынёс з РК КПБ сакратар
нашай партарганізацыі Іван Іванавіч Пракарына.
Людзі сталі гаварыць пра ёдавую
прафілактыку супраць радыяцыйнага заражэння, а некаторыя жоўтую кветкавую
пыльцу на дажджавых лужынах прымалі за наступствы радыяцыі. Газета працягвала
публікаваць афіцыйную інфармацыю аб захадах па ліквідацыі вынікаў катастрофы,
але ніхто з рэдакцыйных работнікаў не думаў аб тым, што і нам давядзецца
рэальна сутыкнуцца з вырашэннем праблем, якія Чарнобыль паставіў перад людзьмі.
А наш Саюз журналістаў Беларусі (ён тады называўся менавіта так) паставіў перад
кіраўнікамі сродкаў масавай інфармацыі задачу: журналісцкімі кадрамі дапамагчы
ў выпуску газет у раёнах, што найбольш пацярпелі ад аварыі на ЧАЭС (напрыклад,
Брагінскі, Нараўлянскі, Хойніцкі Гомельскай вобласці).
Тут варта агаварыцца, што мала
хто з рэдактараў раённых газет Мінскай вобласці моцна паспяшаўся выканаць
рашэнне нашага творчага Саюза. Але як чытач «Слава працы» ведае з маёй
публікацыі аб нашым тагачасным рэдактары, не было такога рашэння ці
рэкамендацыі вышэйстаячага органа, якога б Семянкевіч не выканаў ці не прыняў
вычарпальных мер для яго выканання.
…Чарговая лятучка на тэму «Каго
камандзіраваць на месяц у Хойнікі?» працягвалася нядоўга, бо ў кожнага была
прычына не паехаць. А ў каго такой не аказалася, той яшчэ не выканаў плана па
нараджэнні дзяцей. Я ж да таго часу такі план «асіліў», і нішто не перашкаджала
адправіцца ў дарогу на поўдзень якраз тады, як сабіраліся ў цёплыя краі
капыльскія ластаўкі.
Доўгая дарога ў душным аўтобусе
са шматлікімі прыпынкамі да Гомеля, а адтуль — па кругавым маршруце ў
халаднаваты вячэрні час у Хойнікі. У гэты палескі гарадок аўтобус прыбыў каля
23 гадзін вечара. Мясцовая гасцініца была перапоўнена камандзіраванымі, і мяне
туды не пасялялі. Я папрасіў патэлефанаваць намесніку рэдактара (гэту пасаду
займала маладая жанчына), у рэдактара быў водпуск. Размова намесніка рэдактара
з дзяжурнай па гасцініцы дапамагла мне пасяліцца на адну ноч у «капцёрцы» —
памяшканні без вокан, дзе захоўваліся матрацы і іншыя пасцельныя прыналежнасці.
На іх мы і спалі. Мы — гэта трое ваенных: капітан, два лейтэнанты, некалькі
цывільных.
Раніцай пайшоў у рэдакцыю
«Ленінскага шляху», прадставіўся кіраўніку, пазнаёміўся з супрацоўнікамі,
адпрацаваў дзень. Замяняў работнікаў, у сем’ях якіх былі малыя дзеці. Па гэтай
прычыне яны вывезлі сем’і ў бяс- печныя раёны. Вечарам мяне пасялілі ў мясцовым
прафтэхвучылішчы ў пакоі з правяраючым з Дзяржкамітэта па прафадукацыі.
Пачаліся звычайныя рэдакцыйныя
будні раённага газетчыка, штодзённыя паездкі па палях і вёсках. Пабываў на
месцах, пра якія Мележ пісаў у сваім рамане «Людзі на балоце», дзе жылі
прататыпы Яўхіма Глушака і іншых герояў твора. Са мной ездзілі знакамітыя карэспандэнты
БелТА, адзін з каторых — Павел Паўлавіч Латушка потым служыў Надзвычайным і
паўнамоцным паслом Беларусі ў Рэспубліцы Польшча, міністрам культуры Рэспублікі
Беларусь.
З Сяргеем Крапівіным ездзілі на
камбайнавую ўборку бульбы. Поле прымыкала да калючага дроту, што адгароджваў
небяспечную 30-кіламетровую зону. Надвор’е было сухое, пыл за камбайнамі стаяў
слупам. Усім трактарыстам выдалі рэспіратары, але прымусіць надзець іх на твары
ніхто не мог — віселі яны ў кутках кабін трактароў. Між тым, калі мы вярталіся
ў Хойнікі, то прафесійны дазіметр на вельветавым пінжаку Сяргея зашкальваў ад
радыяцыі. Моцна пішчэў дазіметр і каля маіх чаравікаў.
У рэдакцыі пасябраваў з
каларытнай фігурай — журналістам па прозвішчы Шчука. Мы дзяліліся журналісцкім
вопытам, дапамагалі рэдагаваць газетныя матэрыялы маладых журналістаў.
Успаміналі розныя кур’ёзныя выпадкі з рэдакцыйных будняў. Ён паказаў мне
Хойнікі, расказаў пра іх вызваленне ад немцаў у Вялікую Айчынную вайну. На
п’едэстале ў пачатку адной з вуліц стаіць танк, які першым уварваўся ў горад.
…Чарнобыль, безумоўна, нанёс
вялікі ўрон як народнай гаспадарцы рэспублікі, так і здароўю людзей Беларусі.
Ды (на маю думку) ён многаму навучыў чалавека. Галоўнае з гэтага многага — быць
Чалавекам.
Казімір
КУХАРЧЫК,
член ГА «Беларускі саюз
журналістаў»
«СП» http://www.kopyl.by
