Да
95-годдзя Капыльскага раёна
З
моманту стварэння і да Вялікай Айчыннай вайны Капыльскі раён атрымаў
моцны штуршок у сваім развіцці. Ствараліся прадпрыемствы, школы,
бібліятэкі, значных працоўных вынікаў дасягалі яго жыхары.
У 1924–1925 гадах у раёне ў другі раз было праведзена
землеўпарадкаванне, створаны саўгасы ў Доктаравічах, Цімкавічах, Рым’і,
Савічах, Чыжэвічах, Старыцы, Аткулавічах, Какорычах. Першы калгас, старшынёй
якога абраны т. Шульман, арганізаваны ў вёсцы Усава.
У гэты ж час дробныя рамеснікі аб’ядналіся ў шавецкую, швейную і
ганчарную арцелі. Былі адкрыты два невялікія заводы — сыраварны і цагельны.
З 1929 па 1937 год было ўзнята амаль тры тысячы гектараў цаліны.
Пачалі будавацца клубы і бібліятэкі. У 1925 годзе адчыніў дзверы
Народны дом на 600 месц, а рабочы клуб імя Кастрычніка размясціўся ў цагляным
будынку яўрэйскай малітоўні.
Першыя кінасеансы адбыліся менавіта ў 1924 годзе, а яшчэ праз год
жыхары Капыля пачулі голас далёкай Масквы спачатку з рэпрадуктара на плошчы, а
пазней і ў сваіх хатах.
Калі ў 1923 годзе ў Капылі пражывалі 3563 чалавекі, то ў 1926-м —
каля 4000.
У 1926 годзе на народную асвету і ахову здароўя ў раёне
выдаткавана 70% бюджэту, а ўвесь складаў 146 761 рубель. Неўзабаве адкрылася 50
пачатковых і 4 сямігадовыя школы. У 1927 годзе налічвалася ўжо 77 устаноў
адукацыі, у якіх 147 настаўнікаў навучалі амаль 6000 дзяцей. У 1939 годзе
налічвалася ўжо 91 школа. Настаўніца А.В. Андруковіч першая сярод педагогаў
Капыльшчыны атрымала ордэн Леніна. Першая МТС была створана ў 1930
годзе. Праўда, у раёне на той час было ўсяго 24 трактары. Пазней арганізавалі
Цімкавіцкую, Забалацкую і Чыжэвіцкую МТС.
З 11 да 15 павялічылася колькасць калектыўных гаспадарак у перыяд
са жніўня да снежня 1929 года. Яны мелі больш за 4000 га зямлі. А ўсяго на 1
студзеня 1931 года ў раёне налічвалася 46 калгасаў, у якіх было аб’яднана 816
сялянскіх двароў.
Першай трактарысткай на Капыльшчыне ў 1929 годзе стала ўраджэнка
Рыгі Марыя Собаль, якая па накіраванні камсамола скончыла курсы трактарыстак ва
Ушачах.
З 1 мая 1930 года пачала выходзіць раённая газета «Калгаснік
Капыльшчыны». У перыяд 1933–1935 гадоў выдаваліся газеты «За бальшавіцкі
калгас», «Юны сталінец», у саўгасе імя Дзяржынскага — «Ударнік саўгаса».
Па тытульным спісе на 1931 год у раёне налічвалася 218
прадпрыемстваў з 1280 рабочымі. Меліся дзве невялікія электрастанцыі, два
вапнавыя, чатыры малочныя, пладова-ягадны заводы.
У лютым 1933 года на Усесаюзным з’ездзе калгаснікаў-ударнікаў у
Маскве разам з 44 прадстаўнікамі ад Беларусі прымаў удзел і прадстаўнік
гаспадаркі «Баявік» нашага раёна Цвірка.
У 1936 годзе ў раёне ўшаноўвалі першых ардэнаносцаў. Так, калгасны
конюх А. Гелін атрымаў ордэн Леніна, А. Аляшкевіч, Н. Зянько, В. Стаскевіч, А.
Сабалеўскі і інш. — ордэн «Знак пашаны».
Брыгадзір Капыльскай МТС Соф’я Рачок першая ў Беларусі пераняла
перадавы вопыт вядомай трактарысткі Пашы Ангелінай. У 1936 годзе яе брыгада
выпрацавала 1100 га мяккага ворыва на трактар. А праз год С. Рачок была выбрана
дэпутатам Вярхоўнага Савета СССР.
У 1939 годзе ў раёне налічвалася тры бальніцы, радзільны дом, 8
амбулаторый, 6 зубалячэбных кабінетаў, працавала 16 урачоў, 17 фельчараў і 26
медыцынскіх сясцёр.
508 дзяцей працоўных наведвалі 15 дзіцячых садоў.
У гэты ж час у раёне існавала 39 бібліятэк (без уліку школьных) з
фондам кніг 66 133 экзэмпляры. Жыхары мястэчка выпісвалі звыш 13 тысяч газет і
часопісаў.
Харавы калектыў мястэчка Цімкавічы ў 1939 годзе прадстаўляў
народнае мастацтва на Усесаюзнай сельскагаспадарчай выставе ў Маскве. А ў 1937
годзе калектыў Старыцкага сельскага Дома культуры, арганізаваны аграномам
Пшанічным, прымаў удзел ва Усесаюзным аглядзе тэатральнай самадзейнасці.
Па
старонках «Калгасніка Капыльшчыны»
7
студзеня 1931 года
Наведвальнікі райвыканкама
зусім не абслугоўваюцца на іх роднай мове (яўрэйскай, польскай). Гэтакую з’яву
работнікі РВК тлумачаць адсутнасцю работнікаў, якія б ведалі гэтыя мовы…
Партячэйка павінна правесці работу па наладжванні абслугоўвання нацменшасцей
яўрэяў і палякаў на іх роднай мове.
17
ліпеня 1934 года
Грозава. Калгас «Гігант Молатава»
разгарнуў на ўчастку № 3 масавую ўборку азімых. За адзін дзень зжата 5,30 га
жыта.
Сл.-Кучынка. Добра
падрыхтаваліся да ўборачнай кампаніі ўсе 7 брыгад калгаса «Зара свабоды». Сёння
ўсе звенні брыгад выйшлі жаць уручную спелае жыта на больш высокіх участках.
Пясочнае. Калгас «Бальшавік» да
ўборкі збожжавых культур падрыхтаваўся своечасова і дабра-якасна. Калгас
мае 5 жатак… Брыгады разбіты на звенні. Да кожнай жаткі прымацаваны жанчыны-вязальшчыцы.
8
ліпеня 1936 года
У калгасе «Перамога»
Быстрыцкага сельсавета закончана ўстаноўка апаратуры для гукавога кіно. З
пускам у эксплуатацыю мясцовай электрастанцыі пачне працаваць кінаапарат.
Калгаснікі ўбачаць на экране гукавую кінакарцінку.
Падрыхтавала
Дзіяна ТКАЧЭНКА
