Выяўленыя ў галіне рэгулявання зямельных адносін праблемы сталі падставай для прыняцця новай рэдакцыі Кодэкса Рэспублікі Беларусь аб зямлі і іншых заканадаўчых актаў.
Аб шэрагу змен, новаўвядзенняў зямельнага заканадаўства, датычных фізічных асоб, распавёў начальнік аддзела землеўпарадкавання райвыканкама Аляксандр МАЛЕЖ:
– З пачатку 2021 года па даручэнні Кіраўніка дзяржавы ў Капыльскім раёне, як і ў цэлым па краіне, была праведзена суцэльная інвентарызацыя зямельных участкаў землекарыстальнікаў, у выніку чаго былі выяўлены шматлікія выпадкі выкарыстання як фізічнымі, так і юрыдычнымі асобамі зямельных участкаў без правасведчаючых дакументаў на зямлю. Таксама выяўлены факты самавольнага заняцця зямель, якія выявіліся ў перавышэнні фактычна выкарыстоўваемай плошчы ўчасткаў, плошчы, якая лічыцца па зямельна-кадастравай дакументацыі і пагаспадарчым уліку, што з'яўляецца самавольным заняткам зямель.
Гэтыя выпадкі ўзніклі як па аб'ектыўных, так і па суб'ектыўных прычынах. Пачынаючы з 1991 года, плошча зямельнага ўчастка, які прадастаўляецца для будаўніцтва і абслугоўвання аднакватэрнага жылога дома, кватэры ў блакіраваным жылым доме, складала ў гарадах - ад 0,05 да 0,15 гектара, у сельскіх населеных пунктах, пасёлках гарадскога тыпу - ад 0, 15 да 0,25 гектара.
Калі ўчастак, размешчаны ў сельскім населеным пункце, перавышаў названыя памеры, то ён мог быць прадастаўлены на законных падставах толькі сельскаму жыхару, зарэгістраванаму на тэрыторыі дадзенага сельсавета, для вядзення асабістай падсобнай гаспадаркі. Калі ж уласнік жылога дома з'яўляўся гарадскім жыхаром або быў зарэгістраваны на тэрыторыі іншага сельсавета, то ён не мог аформіць правасведчачыя дакументы на зямельны ўчастак, які перавышае 0,25 гектара.
– Ці будуць павялічаны ўчасткі для дапаможнай гаспадаркі і будаўніцтва?
– Згодна з новай рэдакцыяй Кодэкса Рэспублікі Беларусь аб зямлі, якая ўступіла ў сілу з 1 студзеня 2023 года, грамадзянам Рэспублікі Беларусь, незалежна ад іх месца рэгістрацыі, у сельскіх населеных пунктах, пасёлках гарадскога тыпу могуць прадастаўляцца зямельныя ўчасткі для вядзення асабістай падсобнай гаспадаркі памерам да 4 гектараў, незалежна ад зямельных участкаў, якія знаходзяцца ў грамадзян, іх мэтавага прызначэння і плошчы. Акрамя таго, да 1 гектара павялічаны гранічны памер зямельнага ўчастка, які прадастаўляецца грамадзянам у сельскіх населеных пунктах для будаўніцтва і абслугоўвання аднакватэрнага жылога дома, кватэры ў блакіраваным жылым доме, а таксама зямельнага ўчастка, які прадастаўляецца ў гарадах раённага падпарадкавання (г. Капыль) і пасёлках гарадскога тыпу - да 0,25 гектара.
Канкрэтны памер зямельных участкаў для вышэйназваных мэт устанаўліваецца дзяржаўным органам, які прадастаўляе зямельны ўчастак у адпаведнасці з яго кампетэнцыяй, у залежнасці ад мясцовых умоў і асаблівасцей, волевыяўлення асобы, якой яна прадастаўляецца, з захаваннем горадабудаўнічых, прыродаахоўных і санітарна-эпідэміялагічных патрабаванняў.
– А што рабіць тым, хто ненаўмысна змяніў мяжу і плошчу свайго зямельнага ўчастка?
– Неабходна адзначыць, што пры перыядычным абследаванні зямель землекарыстальнікаў раёна маюць месца выпадкі, калі грамадзяне як наўмысна, так і ненаўмысна змянілі мяжу і плошчу свайго зямельнага ўчастка, заняўшы частку суседняга зямельнага ўчастка або частку зямель агульнага карыстання, а ў іншых выпадках частку сельскагаспадарчых і лясных зямель.
Устаноўлены таксама факты, калі на самавольна занятым зямельным участку грамадзянамі ўзведзены капітальныя будынкі (збудаванні) або іх часткі, па перыметры ўчастка ўстаноўлена агароджа. Узаконіць такія зямельныя ўчасткі і размешчаныя на іх будынкі і збудаванні раней было практычна немагчыма. У асноўным такія самавольныя пабудовы падлягалі абавязковаму зносу на падставе артыкула 223 Грамадзянскага кодэкса Рэспублікі Беларусь. Але ў адпаведнасці са змяненнямі зямельнага заканадаўства на падставе часткі 1 Кодэкса аб зямлі, у сувязі з «зямельнай амністыяй», якая ўступіла ў сілу, у індывідуальным парадку мясцовымі выканкамамі могуць прымацца рашэнні аб узаконьванні самавольна занятых зямель, і адпаведна, самавольна ўзведзеных на іх будынкаў і збудаванняў.
Пры гэтым самавольна занятыя зямельныя ўчасткі (на якіх узведзены будынкі, часткі будынкаў, агароджы за межамі раней прадастаўленых, зарэгістраваных ва ўстаноўленым парадку ўчастках) землекарыстальнікі змогуць узаконіць толькі пры выкананні шэрагу ўмоў. Асноўнымі з іх з'яўляюцца ўнясенне платы за легалізацыю права на зямельны ўчастак (яго частку) у памеры кадастравага кошту, згоду сумежных землекарыстальнікаў, атрыманне заключэння органаў па архітэктуры і будаўніцтве аб магчымасці ў далейшым рэгістрацыі самавольна збудаваных будынкаў. Гэта адносіцца да фактаў, устаноўленых па стане на 1 верасня 2022 года.
– Давайце раскажам нашым чытачам пра найбольш распаўсюджаныя сітуацыі па фактах самавольнага заняцця зямель.
- Да прыкладу, грамадзянін купляе дом з абгароджаным участкам зямлі. Пры гэтым пакупнік першапачаткова не можа ведаць аб адпаведнасці фактычных межаў прысядзібнага ўчастка, раней устаноўленых пры яго адводзе, а былы гаспадар домаўладання за доўгія гады самавольна перамясціў плот, "прыхапіўшы" некалькі лішніх метраў. Новы ўладальнік актыўна бярэцца за справу, узводзіць хлеў, лазню, падстрэшак, пасля чаго прыходзіць іх узаконіць, і тут высвятляецца, што пабудаваны яны не на яго тэрыторыі, а такім чынам, незаконна. Таму грамадзянам, якія збіраюцца штосьці будаваць у межах свайго прысядзібнага ўчастка, неабходна па меры неабходнасці ўдакладняць межы свайго зямельнага ўчастка і толькі потым прыступаць да выканання запланаваных работ (згодна з дзеючымі будаўнічымі нормамі і правіламі). Гэта дазволіць у далейшым пазбегнуць землекарыстальнікам шэрагу праблем.
– Як аформіць участак?
– У сувязі з выкладзеным, грамадзяне, у якіх па якіх-небудзь прычынах не зарэгістравана права на зямельныя ўчасткі, якія знаходзяцца ў іх у карыстанні, павінны звярнуцца з заявай у мясцовы выканаўчы камітэт па месцы знаходжання зямельнага ўчастка і ва ўстаноўленым парадку аформіць правазасведчваючыя дакументы на зямлю. З заявай ад грамадзяніна можа звярнуцца давераная асоба (пры наяўнасці адпаведнай даверанасці).
– Што дае грамадзяніну выкуп зямельнага ўчастка ў прыватную ўласнасць або перадача яго ў арэнду на 99 гадоў?
- З 1 верасня 2022 года і да 1 верасня 2027 года ўведзена льгота па выкупе зямельных участкаў у прыватную ўласнасць або ў арэнду на 99 гадоў. Грамадзянам, у якіх да 1 верасня 2022 года былі ў карыстанні або валоданні зямельныя ўчасткі, могуць выкупіць іх у прыватную ўласнасць або ў арэнду тэрмінам на 99 гадоў з унясеннем платы за права арэнды на льготных падставах: для абласных цэнтраў і Мінска з каэфіцыентам 0,8 па кадастравым кошце, для іншых тэрыторый (у т.л. Капыльскага раёна) - з каэфіцыентам 0,5. Напрыклад, кадастравы кошт 0,10 га зямлі ў аграгарадку Мажа Капыльскага сельсавета складае 1930 рублёў. Цяпер такі ўчастак можна выкупіць у прыватную ўласнасць за 965 рублёў.
Адзначым таксама, што з 1 студзеня 2023 года здымаецца шэраг абмежаванняў у дачыненні да здзелак з зямельнымі ўчасткамі, якія ўключаюць раздзел зямельнага ўчастка, прадастаўленага для будаўніцтва і (або) абслугоўвання аднакватэрнага, блакіраванага жылога дома. Дазваляецца адчужэнне зямельных участкаў, якія знаходзяцца ў прыватнай уласнасці і прадастаўлены для будаўніцтва і (або) абслугоўвання капітальных пабудоў (будынкаў, збудаванняў), да атрымання ўласнікам дакументаў, якія сведчаць права на размешчаныя на гэтых участках капітальныя будынкі (збудаванні). Таксама дазваляецца змяненне мэтавага прызначэння зямельнага ўчастка, выдзеленага для вядзення асабістай падсобнай гаспадаркі.
Да прыкладу, у грамадзяніна ў сельскім населеным пункце маецца зямельны ўчастак, прадстаўлены да 1 верасня 2022 года ў пажыццёвае спадчыннае валоданне для вядзення асабістай падсобнай гаспадаркі. Размяшчэнне ўчастку дазваляе пабудаваць на ім аднакватэрны жылы дом. Па жаданні грамадзяніна і пры захаванні шэрагу ўмоў мясцовы выканаўчы камітэт можа змяніць мэтавае прызначэнне зямельнага ўчастка на «для будаўніцтва і абслугоўвання аднакватэрнага жылога дома» пры ўмове знаходжання ўчастка ў прыватнай уласнасці або ў арэндзе тэрмінам на 99 гадоў. Грамадзяне могуць выкупіць зямельныя ўчасткі ў прыватную ўласнасць па льготнай цане ва ўстаноўлены заканадаўствам тэрмін - да 1 верасня 2027 года, а затым, у выпадку неабходнасці, змяняць мэтавае прызначэнне ўчасткаў.
Таксама неабходна адзначыць, што ў вырашэнні пастаянна ўзнікаючых зямельных пытанняў да кожнага з іх заўсёды прымяняецца індывідуальны падыход і дэталёвае вывучэнне канкрэтнай сітуацыі.
За тлумачэннямі і атрыманнем кансультацый па пытаннях рэгулявання зямельных адносін грамадзяне могуць звяртацца да спецыялістаў аддзела землеўпарадкавання Капыльскага райвыканкама па адрасе: г. Капыль, пл. Леніна, 5, альбо па тэлефонах: 55-8-19, 28-4-41.
Таццяна Бохан
Крыніца «СП»
