Напярэдадні Сусветнага дня барацьбы са СНІДам ва ўсіх рэгіёнах Рэспублікі Беларусь, у тым ліку і на Капыльшчыне, пройдуць інфармацыйна-асветніцкія мерапрыемствы (акцыі, флэшмобы, ток-шоу, выставы, конкурсы), накіраваныя на прыцягненне ўвагі да праблемы ВІЧ-інфекцыі. У гэтых мерапрыемствах прымуць удзел спецыялісты ўстаноў аховы здароўя, адукацыі і іншых ведамстваў, прадстаўнікі недзяржаўных некамерцыйных арганізацый і валанцёры.
Але з гэтым захворваннем звязана шмат пытанняў, якія мы адрасавалі інструктару-валеолагу Капыльскага райЦГЭ Святлане Карзей (на здымку).
1. Што азначае абрэвіятура ВІЧ?
– Вірус імунадэфіцыту чалавека.
В – вірус (узбуджальнік захворвання).
І – імунадэфіцыту (зніжэнне функцый імуннай сістэмы, г.зн. здольнасці арганізма супрацьстаяць хваробам. Ч - чалавека (носьбітам гэтага віруса з'яўляецца толькі чалавек).
2. Што абазначае абрэвіятура СНІД?
- Сідром набытага імуннага дэфіцыту. С - сіндром: сукупнасць шэрагу прыкмет і сімптомаў, якія паказваюць на наяўнасць пэўнай хваробы. П - набытага, г.зн. не прыроджанага, а набытага на працягу жыцця. І - імуннага, які адносіцца да імуннай (ахоўнай) сістэме арганізма. Д - дэфіцыту: адсутнасць зваротнай рэакцыі з боку імуннай сістэмы на ўкараненне патагенных мікраарганізмаў.
3. ВІЧ і СНІД - гэта адно і тое ж?
- Не. ВІЧ - гэта ўзбуджальнік, які выклікае захворванне - ВІЧ-інфекцыю (невылечнае, доўга працякаючае інфекцыйнае захворванне, пры якім руйнуецца імунная (ахоўная) сістэма чалавека). СНІД - гэта апошняя стадыя ВІЧ-інфекцыі.
4. Што параджае ў арганізме вірус імунадэфіцыту чалавека?
- ВІЧ параджае клеткі імуннай сістэмы арганізма чалавека.
5. У якіх біялагічных вадкасцях арганізма чалавека змяшчаецца ВІЧ?
- Устаноўлена, што ў найбольшай канцэнтрацыі ВІЧ змяшчаецца ў крыві, насеннай вадкасці, вагінальным сакрэце, спіннамазгавой вадкасці, грудным малацэ. Сліна, слёзы, пот, мача таксама ўтрымліваюць вірус, але ў невялікай (недастатковай для заражэння) канцэнтрацыі. Як і пры любых інфекцыях, для заражэння неабходна вызначаная доза ўзбуджальніка. Чым ніжэй канцэнтрацыя ўзбуджальніка ў біялагічнай вадкасці, тым менш рызыка заражэння.
6. Назавіце шляхі перадачы ВІЧ.
– Існуе ўсяго тры шляхі перадачы ВІЧ-інфекцыі: 1. палавы шлях (пры любым неабароненым палавым кантакце (без прэзерватыва)); 2. праз кроў - парэнтэральны шлях (пры выкарыстанні нестэрыльных іголак, шпрыцаў і інш.); 3. ад маці дзіцяці - вертыкальны шлях (падчас цяжарнасці, у родах і пры кармленні грудзьмі).
7. Як ВІЧ не перадаецца?
– Пры поціску рукі ці абдымках;
– пры карыстанні сталовымі прыборамі, пасцельнымі прыналежнасцямі;
– праз прадметы вытворчага і хатняга быту;
– пры наведванні басейна, лазні;
– паветрана-кропельным шляхам;
– пры ўкусах казурак і праз жывёл,
– у грамадскім транспарце;
– у спартзале.
8. Які шлях перадачы найболей распаўсюджаны?
- Палавы і парэнтэральны (праз кроў).
9. Праз які прамежак часу пасля рызыкоўнай сітуацыі чалавек можа стаць крыніцай інфекцыі для іншага чалавека?
- Чалавек можа перадаваць вірус іншаму чалавеку праз 3-4 дні.
10. Ці можна па знешніх прыкметах даведацца ВІЧ-статус чалавека?
- Не - нельга. Па вонкавых прыкметах ВІЧ-статус не вызначаецца. Чалавек з ВІЧ-інфекцыяй адчувае сябе здаровым вельмі працяглы час. У яго няма праяў хваробы, ён вядзе звычайны лад жыцця.
11. Якая асаблівасць ВІЧ-інфекцыі абумоўлівае небяспеку вялікай колькасці заражэнняў?
- Чалавек з ВІЧ-інфекцыяй адчувае сябе здаровым працяглы час. У яго няма праяў хваробы, ён вядзе звычайны лад жыцця, але пры гэтым ён не ведае пра сваё захворванне і можа заражаць іншых.
12. Як можна вызначыць ВІЧ-інфекцыю ў чалавека?
– Дыягназ ВІЧ-інфекцыі можна паставіць толькі на падставе лабараторнага абследавання.
13. Дзе можна абследавацца на ВІЧ?
– Абследавацца на ВІЧ можна ў любой медыцынскай установе, дзе ёсць працэдурны кабінет, а таксама ў аддзеле прафілактыкі ВІЧ/СНІД абласнога цэнтра гігіены і эпідэміялогіі і грамадскага здароўя.
Абследаванне арганізавана на бясплатнай аснове, магчыма ананімнае тэсціраванне. Асноўныя прынцыпы тэсціравання на ВІЧ – гэта канфідэнцыяльнасць, даступнасць, дакладнасць.
Набыць тэст для саматэставання на ВІЧ па сліне можна ў аптэцы. Пры атрыманні станоўчага выніку на ВІЧ з выкарыстаннем экспрэс-тэсту неабходна прайсці тэставанне на ВІЧ стандартным лабараторным метадам.
14. Праз які прамежак часу пасля меркаванага заражэння (рызыкоўнай сітуацыі) можна лабараторна пацвердзіць ВІЧ-інфіцыраваны чалавек ці не?
- Факт інфікавання пасля кантакту можна ўсталяваць праз 3-6 месяцаў.
15. Што такое «перыяд акна»?
- Гэта перыяд, калі ў арганізме чалавека знаходзіцца вірус, але лабараторна ВІЧ немагчыма выявіць.
16. Чаму важна ведаць свой ВІЧ-статус?
- Пры пацверджаным станоўчым ВІЧ-статусе сёння любы чалавек можа атрымаць тэрапію. Гэта значыць, што чалавек з дыягназам «ВІЧ-інфекцыя» можа жыць доўга і якасна пры ўмове захавання прыхільнасці да лячэння.
17. Ці ёсць вакцына супраць ВІЧ-інфекцыі?
- Вакцыны ад ВІЧ-інфекцыі няма.
18. Ці вылечная ВІЧ-інфекцыя?
- Не вылечная.
19. Што такое «антырэтравірусная тэрапія»?
– Антырэтравірусныя прэпараты выкарыстоўваюцца для лячэння і прафілактыкі ВІЧ-інфекцыі, у Рэспубліцы Беларусь даступныя ўсім, хто мае патрэбу, на бясплатнай аснове.
Антырэтравірусная тэрапія дазваляе: знізіць колькасць віруса ВІЧ у крыві ВІЧ-інфікаванага пацыента; павысіць узровень імунітэту, стварыць перадумовы для лячэння і прафілактыкі апартуністычных інфекцый; палепшыць якасць жыцця пацыента.
Усё больш і больш людзей з ВІЧ, нават у краінах з нізкім узроўнем даходу, могуць захоўваць добрае самаадчуванне і прадуктыўнасць на працягу працяглага часу.
20. Як пазбегнуць інфікавання ВІЧ?
– Для таго, каб пазбегнуць інфікавання ВІЧ, неабходна:
– устрымацца ад ранніх палавых адносін;
– устрымацца ад выпадковых палавых кантактаў;
- правільна выкарыстоўваць прэзерватыў пры сэксуальных кантактах;
- не ўжываць наркотыкі і алкаголь;
- выконваць правілы асабістай гігіены, звязаныя з магчымым пашкоджаннем скуры і слізістых абалонак.
l У Мінскай вобласці на 1 лістапада 2023 года зарэгістраваны 5434 выпадкі ВІЧ-інфекцыі. Колькасць людзей, якія жывуць з ВІЧ, - 4130 або 0,28% насельніцтва вобласці. Паказчык распаўсюджанасці складае 282,5 на 100 тысяч насельніцтва.
l У Капыльскім раёне зарэгістравана 59 выпадкаў ВІЧ-інфекцыі. Колькасць людзей, якія жывуць з ВІЧ, - 44 або 0,16% насельніцтва раёна. Паказчык распаўсюджанасці складае 164,3 на 100 тысяч насельніцтва. За мінулы перыяд 2023 года зарэгістравана 3 выпадкі захворвання (за аналагічны перыяд 2022 года захворванне не рэгістравалася).
l У эпідэмічны працэс уцягнуты тэрыторыі 10 сельсаветаў, а таксама ўсе ўзроставыя групы.
l Усё часцей ВІЧ-інфекцыя рэгіструецца сярод насельніцтвы старэйшых узроставых груп. Па кумулятыўных звестках асноўная доля грамадзян, у якіх упершыню выяўлены вірус, людзі 30 гадоў і старэйшыя. Так 76,3% з ліку зарэгістраваных выпадкаў ВІЧ - людзі 30 гадоў і старэйшыя, з якіх 33,3% - старэйшыя за 40 гадоў; 25,4% - асобы без пэўнай дзейнасці; іншыя - 11,9%; асобы з месцаў пазбаўлення волі - 8,5%.
l У агульнай структуры ВІЧ-пазітыўных асоб за ўвесь перыяд назірання з 1989 па 1 лістапада 2023 года мужчыны складаюць 50,8%, жанчыны - 49,2%.
l Па кумулятыўных дадзеных за паказаны час 15,3% інфікаваных ВІЧ заразіліся парэнтэральным шляхам (пры ўнутрывенным увядзенні наркатычных рэчываў). Удзельная вага асоб, інфікаванне якіх адбылося палавым шляхам, складае 84,7%.
l За ўвесь перыяд назірання ў раёне ад розных прычын (звязаных і не звязаных з ВІЧ-інфекцыяй) памерла 15 ВІЧ-інфікаваных пацыентаў (25,4 % ад усіх зарэгістраваных выпадкаў).
Дыяна ТКАЧЭНКА
«СП»
